Tế bào gốc là loại tế bào có khả năng biệt hoá thành nhiều loại tế bào chức năng khác nhau, nhằm thay thế các tế bào bị mất đi do tổn thương, hư, hỏng. Cơ chế hoạt động của tế bào gốc giúp chữa lành những thương tổn thông qua khả năng tái tạo, thay thế, sửa chữa.

Dựa vào nguồn gốc và đặc tính sinh học, có thể phân loại tế bào gốc như sau:

Tế bào gốc trưởng thành (Adult stem cells)

Tế bào gốc trưởng thành, hay còn gọi là tế bào gốc sinh dưỡng (somatic), là tế bào chưa biệt hoá trong mô hay cơ quan. Vai trò chính của các tế bào gốc trưởng thành trong cơ thể là duy trì và sửa chữa mô. Tế bào gốc tồn tại trong các mô/cơ quan tại những vị trí nhất định trong một môi trường giới hạn gọi là ổ tế bào gốc (niche) với số lượng ít, không phân chia liên tục như những tế bào tiền thân tại các mô. Một số ổ tế bào gốc trưởng thành trong cơ thể như tủy xương, dạ dày, ruột, gan, tụy, biểu bì da, tuyến vú, tinh hoàn, tuyến tiền liệt, thận, não, mắt và máu và mô dây rốn, màng nhau thai.

Hầu hết các tế bào gốc trưởng thành đều bị hạn chế về khả năng biệt hoá và hạn chế hơn trong việc tạo ra các tế bào khác nhau trong cơ thể (VD: tế bào gốc máu tạo ra các tế bào máu, hay tế bào gốc từ trung phôi bì chỉ có thể tạo ra các tế bào có nguồn gốc trung bì,...).

Tế bào gốc trưởng thành có ưu điểm vượt trội về khả năng biệt hóa thành tế bào trưởng thành với đầy đủ chức năng. Cùng với đó, nguồn tế bào gốc trưởng thành luôn sẵn có và có mặt tại tất cả các cơ quan trong cơ thể, có thể dễ dàng thu thập được từ mô trưởng thành. Đặc biệt, tế bào gốc trưởng thành có khả năng tương thích với cơ thể cao và ít gây phản ứng tự miễn khi áp dụng các liệu pháp điều trị bằng tế bào gốc.

Một số loại tế bào gốc trưởng thành được ứng dụng trong ngăn ngừa và điều trị bệnh là tế bào gốc máu cuống rốn. Tế bào này áp dụng điều trị các bệnh như: bạch cầu, ung thư xương/máu liên quan đến cấy ghép tủy xương. 

Tế bào gốc phôi (embryo stem cells)

Tế bào gốc phôi là dạng tế bào gốc đặc biệt, xuất phát từ giai đoạn đầu của phôi nang. Sau khi một tinh trùng thụ tinh thành công với trứng, trứng được thụ tinh sẽ trở thành hợp tử, hình thành tế bào gốc phôi đầu tiên.

Các tế bào gốc phôi có khả năng biệt hoá cũng như phát triển thành hầu hết các tế bào chuyên biệt trong cơ thể. Nói cách khác, tế bào gốc phôi có thể phát triển thành hơn 200 loại tế bào khác nhau ở cơ thể người, trừ nhau thai và màng phôi ngoài. Một số nơi, tế bào gốc phôi được lấy từ các phôi thừa của quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). 

Chính nhờ đặc điểm này mà tế bào gốc phôi được kỳ vọng trong lĩnh vực ứng dụng điều trị thay thế các cơ quan bị tổn thương, hỏng, mất. Tuy nhiên, hiện tại chưa có phương pháp điều trị nào sử dụng tế bào gốc phôi bởi loại tế bào này đòi hỏi các tín hiệu cụ thể để biệt hoá chính xác. Nếu đưa trực tiếp vào cơ thể khác, các tế bào gốc phôi sẽ biệt hóa vạn năng, hình thành khối dị mô, và phát triển rất nhanh chóng. Khối dị mô thường chứa một phức hợp bao gồm nhiều loại mô, da, sụn, xương, bóc, tuyến mồ hôi, não,...

Tế bào gốc trung mô (mesenchymal stem cells)

Tế bào gốc trung mô là một loại tế bào gốc đa năng trưởng thành, sở hữu các đặc tính sinh học đặc biệt như khả năng tăng sinh khi nuôi cấy ngoài cơ thể cùng khả năng biệt hoá thành một số loại tế bào khác nhau như tế bào xương, mỡ, sụn, thần kinh,... Tế bào gốc trung mô được thu nhận từ máu và mô dây rốn, mô mỡ, tủy xương,... hay nhiều vùng mô khác.

Giống như các loại tế bào gốc khác, tế bào gốc trung mô có khả năng tự tái tạo cao và tính đa năng khi biệt hoá. Do đó, các tế bào gốc trung mô có tiềm năng điều trị to lớn đối với việc sửa chữa mô cũng như điều hòa miễn dịch. Bên cạnh khả năng biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau, tế bào gốc trung mô còn tiết ra các hoạt chất nuôi dưỡng tế bào, tái tạo mạch máu, và ngăn chặn sự tiêu diệt tế bào. 

Trong các thử nghiệm với tế bào gốc trung mô trên thế giới hiện nay, loại tế bào gốc này có thể ứng dụng điều trị cho nhiều loại bệnh khác nhau từ các bệnh như rối loạn chuyển hóa, rối loạn hệ miễn dịch cho đến các bệnh như Alzheimer, chấn thương não bộ và thần kinh, bệnh lý liên quan đến tim mạch, cơ xương khớp, tiểu đường, các bệnh tự miễn, xơ gan, bệnh phổi,... cho thấy tính an toàn và hiệu quả điều trị cao.

Tế bào gốc vạn năng cảm ứng (induced-pluripotent stem cells)

Đây là loại tế bào gốc được tạo ra trong phòng thí nghiệm từ các tế bào trưởng thành với khả năng tăng sinh vô hạn, cũng như có thể phát triển thành mọi loại tế bào trong cơ thể (tế bào thần kinh, tim, tuyến tụy và gan). Tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPSC) đóng vai trò là nguồn tế bào duy nhất sử dụng để thay thế cho các thiếu hụt, mất mát tế bào do tai nạn hoặc bệnh tật.

Do được tạo ra từ các tế bào trưởng thành trên các mô của cơ thể, các tế bào gốc vạn năng cảm ứng không cần sử dụng đối phôi và hoàn toàn tương thích với người bệnh – mỗi người  sở hữu dòng tế bào gốc đa tiềm năng của riêng mình. Chính nguồn cung cấp tế bào gốc không giới hạn này sẽ góp phần hỗ trợ đắc lực cho việc cấy ghép mà không lo nguy cơ bị hệ miễn dịch đào thải. 

Hiện nay, tế bào gốc vạn năng cảm ứng đã mở ra một hướng nghiên cứu đầy hứa hẹn trong lĩnh vực chữa trị các chứng bệnh di truyền như Down, thận đa nang. Ngoài ra, iPSC cũng mang đến tiềm năng trong việc ứng dụng để tạo ra các cơ quan thay thế, sửa chữa mô, hồi phục và cải thiện chức năng vận động.

Tất cả các loại tế bào gốc đều đóng góp vào việc nghiên cứu y học và tạo ra những phương pháp điều trị, làm đẹp ứng dụng công nghệ tế bào. Việc nghiên cứu và phân loại tế bào gốc giúp tăng thêm sự hiểu biết về cơ chế của các loại bệnh tật, tại sao bệnh lại xảy ra và quá trình xảy ra như thế nào. Bên cạnh đó, dựa vào khả năng biệt hoá của từng loại tế bào gốc, các chuyên gia nghiên cứu có thể tạo ra tế bào khỏe mạnh rồi đưa ngược lại vào cơ thể người bệnh để thay thế, sửa chữa, tái tạo và mở ra rất nhiều cơ hội ứng dụng trong y học hiện đại.

Để tìm hiểu thêm các thông tin và được tư vấn cụ thể về các loại tế bào gốc và các liệu pháp ứng dụng công nghệ tế bào, liên hệ ngay với Mescells!

-------------------------------------------------------------------------
Để tìm hiểu thêm về kiến thức, vui lòng liên hệ với Mescells:
Văn phòng đại diện Nhật Bản: 〒175-0094 Tokyo, Itabashi ku, Narimasu 5-6-15
Hotline: 0936 588 688
Email: institute@mescells.com