1. Tế bào thần kinh là gì?

Tế bào thần kinh còn được gọi là nơron (hay neurone theo tiếng Pháp) là những tế bào có chức năng truyền dẫn các xung điện, là đơn vị cơ bản cấu thành hệ thống thần kinh và được coi là phần quan trọng nhất của não bộ. Ước tính có đến khoảng 100 tỷ nơron thần kinh trong não người nhưng các nơron thần kinh chỉ chiếm 10% tổng số tế bào não, 90% còn lại là các tế bào thần kinh đệm - chiếm khoảng 50% khối lượng toàn bộ não.

Tế bào thần kinh Nơron

Thân và các sợi nhánh của nơron tạo nên chất xám. Sợi trục (khi đi chung với nhau thành bó được gọi là dây thần kinh) cấu thành chất trắng trong não. Nơron là những tế bào dài nhất trong cơ thể, được biệt hóa cao độ nên mất trung thể và khả năng phân chia. Tuy nhiên, nơron có khả năng tái sinh phần cuối sợi trục nếu bị tổn thương.

2. Cấu tạo của tế bào thần kinh

Tế bào thần kinh (nơron) được chia thành 3 phần chính bao gồm:

• Thân tế bào (Soma): là chỗ phình to của nơron, bao gồm nhân tế bào, thể lưới nội chất, ty thể, ribosome, lysosome, bộ máy Golgi, tơ thần kinh, ống siêu vi và các bào quan khác. Nơ-ron chứa 70 - 80% là nước, vật chất khô có khoảng 80% protein và 20% lipid. Thể tích của tế bào khoảng 600 - 70.000 µm³. Thân nơron cung cấp dinh dưỡng cho nơron, có thể phát sinh xung động thần kinh và có thể tiếp nhận xung động thần kinh từ nơi khác truyền tới nơ-ron. 

• Đuôi gai: là các tua ngắn phát triển từ thân tế bào, mỗi nơron đều có nhiều đuôi gai được chia thành nhiều nhánh với chức năng tiếp nhận các xung thần kinh từ tế bào khác, truyền chúng tới thân tế bào (tín hiệu hướng tâm). Tác động của các xung này có thể là kích thích hoặc ức chế. 

• Sợi trục (Axon): là sợi thần kinh đơn dài, làm nhiệm vụ truyền tín hiệu từ thân tế bào tới tế bào thần kinh khác hoặc tới tế bào cơ. Đường kính của các sợi trục thường có kích thước khác nhau, dao động từ từ 0,5 μm – 22 μm. Dọc sợi trục được bao bọc bởi một lớp vỏ myelin, tạo thành bởi các tế bào Schwann. Bao myelin không liền mạch mà được chia thành từng đoạn, phần giữa các bao myelin là các eo Ranvier. với khoảng cách giữa 2 eo Ranvier khoảng 1,5 – 2 mm. Diện tích tiếp xúc giữa các nhánh nhỏ phân từ cuối sợi trục của nơron này với sợi nhánh của nơron khác hoặc các cơ quan thụ cảm được gọi là Synapse (khớp thần kinh).

Cấu tạo Neuron thần kinh

3. Phân loại tế bào thần kinh

Thông thường, có 2 cách để phân loại tế bào thần kinh:

Tế bào thần kinh theo hướng dẫn truyền xung thần kinh:

• Nơron hướng tâm (nơron cảm giác): có thân nằm bên ngoài trung ương thần kinh, dẫn xung thần kinh về trung ương thần kinh.

• Nơron trung gian (nơron liên lạc): nằm trong trung ương thần kinh, gồm các sợi hướng tâm và ly tâm, có nhiệm vụ liên lạc.

• Nơron li tâm (nơron vận động): có thân nằm trong trung ương thần kinh hoặc ở hạch thần kinh sinh dưỡng, dẫn các xung ly tâm từ não bộ và tủy sống đến các cơ quan phản ứng để tạo sự vận động hoặc hoạt động bài tiết.

Tế bào thần kinh theo chức năng:

• Nơron cảm giác: mang tín hiệu từ các giác quan đến não và tủy sống.

• Nơron chuyển tiếp: mang thông điệp từ một phần của hệ thần kinh trung ương.

• Nơron vận động: kết nối với các nơron chuyển tiếp. Các nơron vận động nhận và đưa tín hiệu từ hệ thần kinh trung ương đến các cơ bắp.

4. Vai trò của tế bào thần kinh

Với cấu tạo và nhiệm vụ của mình, tế bào thần kinh đóng vai trò:

• Cảm ứng: Tiếp nhận và phản ứng lại các kích thích bằng hình thức phát xung thần kinh.

• Dẫn truyền: Lan truyền xung thần kinh theo một chiều từ nơi phát sinh hay tiếp nhận về thân nơron và truyền đi theo dọc sợi trục.

5. Những hành động trong sinh hoạt tự nhiên khiến tế bào thần kinh chết nhiều hơn

Nghiên cứu cho thấy, ngoài lão hoá và tuổi tác là nguyên nhân chủ yếu gây chết tế bào thần kinh, thì thói quen sinh hoạt hằng ngày cũng có thể gây ảnh hưởng xấu tới não bộ và giết chết các nơron thần kinh, về lâu dài dẫn tới teo não, suy giảm trí nhớ. 

Những thói quen xấu ảnh hưởng đến hệ thần kinh, giảm trí nhớ

• Hút thuốc lá

Tác hại của thuốc lá với sức khỏe luôn là một trong những vấn đề đáng quan ngại. Người hút thuốc sẽ hít vào cơ thể trên 7.000 loại hóa chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư. Hơn nữa, thuốc lá còn gây ra nhiều bệnh lý khác như viêm phế quản mãn tính, bệnh tim, đột quỵ và đặc biệt là khói thuốc lá tiêu diệt các nơ-ron thần kinh. Chất NNK có trong thuốc lá kích thích tế bào bạch cầu của não tấn công cả những tế bào thần kinh khỏe mạnh.

• Uống rượu bia

Những nghiên cứu chỉ ra rằng ước đoán có khoảng 100.000 tế bào não sẽ bị giết chết khi uống một ly bia. Bên cạnh đó, uống rượu, bia còn gây mất nước cơ thể, khi tình trạng mất nước trở nên nghiêm trọng sẽ xảy ra hiện tượng não bị phù vì cơ thể kéo thêm nước vào trong tế bào. Hậu quả là các tế bào thần kinh có thể bị vỡ. Do vậy, uống quá nhiều bia - rượu là nguyên nhân có thể gây hủy hoại các nơ-ron thần kinh.

• Mất ngủ kéo dài

Trung bình một người trưởng thành cần giấc ngủ đủ 7 - 9 tiếng mỗi đêm. Thiếu ngủ gây nên mất tập trung và mất ngủ kéo dài sẽ khiến các tế bào thần kinh ở vùng sản sinh năng lượng có tên là locus coeruleus bị chết đi. 

• Stress

Hormone cortisol được giải phóng từ tuyến thượng thận là nguyên nhân gây căng thẳng. Ở những người bị stress mãn tính, nồng độ cortisol có thể tăng cao tới mức não không sản sinh được các tế bào tạo myelin và sản sinh ít tế bào thần kinh hơn. Trong khi đó, Myelin là vật liệu tạo nên chất trắng của não và làm nhiệm vụ truyền thông tin giữa các nơ-ron. 

• Sử dụng chất kích thích

Các loại chất kích thích như cocaine, methamphetamine hay ma túy tổng hợp đều kích thích não giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin và norepinephrine. Điều này gây ra cảm giác hưng phấn nhưng lại làm tổn thương các nơ-ron chịu trách nhiệm giải phóng các chất mang lại cảm giác này. Hậu quả là các tế bào thần kinh sẽ bị tổn hại, thậm chí bị chết.

Ảnh hưởng làm teo tế bào não

----------------------------------------------------------------------------
Để tìm hiểu thêm về kiến thức, vui lòng liên hệ với Mescells:
Văn phòng đại diện Nhật Bản: 〒175-0094 Tokyo, Itabashi ku, Narimasu 5-6-15
Hotline: 0936 588 688
Email: institute@mescells.com